Syntezy#19: mapa dźwiękowa Nowej Huty –cz. 1

Poranna mgła unosiła się nad Placem Centralnym, a krakanie ptaków przelatujących nad Aleją Róż przywitało uczestników pierwszego spotkania. W 1973 roku odsłonięto tu pomnik Włodzimierza Lenina, wykonany według projektu Mariana Koniecznego. Pomnik ten stał do 1989 roku. Punkt zbiórki był nieprzypadkowy: Restauracja Stylowa. To niezwykły lokal o bogatej historii, który przetrwał wiele zmian przez lata. Stylowa od zawsze zajmowała szczególne miejsce w sercach mieszkańców Nowej Huty – od skromnych początków, kiedy w 1956 roku rozpoczęła swoją działalność jako kawiarnia, aż po rozwinięcie się w elegancki lokal oferujący wysoką jakość kuchni oraz rozrywkę taneczną. Wewnątrz restauracji popołudniami grywano różne melodie na pianinie, a wieczorami tańczono polki czy walce.

Część uczestników udała się na Aleję Róż nasłuchiwać otoczenia, natomiast reszta poszła w kierunku Parku Ratuszowego na północ od Stylowej.  W pierwotnych planach budowy Nowej Huty właśnie w tym miejscu miał powstać ratusz, jednak inwestycji nigdy nie zrealizowano.

Grupa rekordystów ruszyła następnie w stronę Baru Mlecznego Centralnego przy osiedlu Centrum C1. W jego oddali można było usłyszeć przejeżdżające samochody. Wchodząc do środka Baru Mlecznego Centralnego można było odnieść wrażenie, że od dnia otwarcia nie zmieniło się w nim zbyt wiele. W pomieszczeniu unosił się zapach domowych dań i słychać było dźwięki kuchni. Po dziś dzień w Nowej Hucie przetrwały cztery bary tej spółdzielni: Centralny, Szkolny, Północny oraz Bieńczyce.

Naprzeciw Baru Centralnego, po drugiej stronie Alei Róż, znajdowała się kiedyś jedna z najelegantszych restauracji Nowej Huty – Arkadia. Znakiem rozpoznawczym restauracji był duży neon w kształcie kieliszka, który zdobił ścianę budynku. Lokal działał w latach 1958-1988 przy os. Centrum B-1. Restauracja posiadała dwa poziomy oraz parkiet, na którym odbywały się dancingi. W repertuarze dominował  jazz i bigbit.

Przechodząc przez Plac Centralny im. Ronalda Reagana, grupa przeszła na Łąki Nowohuckie. Jest to niezwykle cenny fragment przyrody w Nowej Hucie, będący pozostałością po dawnym korycie rzeki Wisły. W latach 50. XX wieku planowano przekształcenie tego obszaru w park z jeziorem, co jednak nie doszło do skutku, dzięki czemu zachowano pierwotny ekosystem z jego różnorodnością biologiczną.

Łąki Nowohuckie są doskonałym miejscem do spacerów i rekreacji na świeżym powietrzu.

Uczestnicy spacerem przeszli w kierunku Szpitala Żeromskiego. Idąc aleją Jana Pawła II, widać budynek zlokalizowany pierwotnie na os. Na Skarpie, a potem włączony administracyjnie do os. Centrum E – gmach byłego kina Światowid. Pierwszym filmem, jaki został zaprezentowany publiczności, była komedia kostiumowa „Zwyciężyły kobiety”. Z mrocznych historii – w tym miejscu w okresie okupacji hitlerowskiej znajdował się barak dla żydowskich kobiet, które pracowały w nazistowskim obozie pracy. Zlikwidowano go w 1943 roku, wywożąc kobiety w nieznanym kierunku. Budynek kina został wybudowany w latach 1955-1957, kino działało do 1992 r. Od 2008 roku jego miejsce zajęło Muzeum PRL-u.

Budowa Szpitala Żeromskiego była kluczowym przedsięwzięciem mającym na celu zapewnienie odpowiedniej opieki zdrowotnej dla rosnącej liczby mieszkańców nowo powstałej dzielnicy Krakowa. Budynki szpitala wznoszono od 1952 do 1958 roku, a środki na ten cel pochodziły z funduszy amerykańskich instytucji charytatywnych. Jego lokalizacja była strategicznie wybrana, znajdując się w bezpośrednim sąsiedztwie pierwszych osiedli Nowej Huty: Na Skarpie, Wandy i Willowe. Uwagę rekordystów przykuły dźwięki wiatraka Szpitala. W oddali słychać było nadjeżdżającą karetkę.

Oddalając się od Szpitala mikrofony uczestników zbierały różne dźwięki z codziennego rytmu Nowej Huty: ćwierkające ptaki, szczekanie psa, szum odkurzacza, śmiechy mieszkańców.

Grupa przeszła na drugą stronę ulicy alei Jana Pawła II, w stronę ulicy Gustawa Daniłowskiego. Po prawej stronie minęli cmentarz Mogilski na os. Wandy, który w wyniku rozbudowy miasta znalazł się w środku osiedla. Cmentarz został założony po trzecim rozbiorze Polski i był niegdyś otoczony wałem ziemnym z bramkami. Pierwotnie miejsce pochówku okolicznej ludności zlokalizowane było wokół drewnianego kościoła św. Bartłomieja w Mogile. W roku 1784 władze austriackie zdecydowały o przeniesieniu cmentarza poza obszar zabudowań. Na jego terenie znajdują się XIX-wieczne groby okolicznych ziemian i dzierżawców, mogilskich proboszczów i cystersów, a także pierwszych budowniczych Nowej Huty. Najstarszy zachowany grób pochodzi z 1854 roku.

Za ogrodzeniem cmentarza znajduje się plac targowy, położony na terenie należącym wcześniej do wsi Mogiła. W latach 80. był centralnym punktem handlowym i społecznym, szczególnie w dni targowe – poniedziałki i czwartki. Na tym placu rolnicy, rzemieślnicy oraz handlarze gromadzili się, aby sprzedawać i kupować różnorodne produkty.

Ostatnia lokalizacja, gdzie zakończono pierwszy spacer w ramach tworzenia mapy dźwiękowej Nowej Huty to pierwszy budynek w Nowej Hucie na os. Wandy – nosi dziś numer 14. W ścianę budynku wmurowano tablicę pamiątkową o treści: „w tym miejscu rozpoczęto wielkie dzieło wznoszenia Nowej Huty, symbolu socjalistycznych przeobrażeń Polski Ludowej 1949–1969”.